بم، ارگ بم
میراث در معرض خطر
خاطره ایکه حفظ و زنده خوهد شد

مقدمه

در ساعت پنج و بیست و هشت دقیقه صبح روز جمعه پنج دی ماه هشتاد و دو ، زلزله مهیبی به قدرت شش و سه دهم ریشتر در شهر تاریخی بم شهر قنات، خشت و درختان خرما که در فاصله حدودی هزار کیلومتری جنوب شرق تهران، پایتخت ایران واقع است اتفاق افتاد و بسیاری از محله های آنرا ویران کرد. ارگ تاریخی بم در این زلزله ویرانگر به شدت تخریب شد.

ارگ تاریخی بم، به مساحت تقریبی دویست هزار متر مربع از جمله بزرگترین مجموعه بناهای خشتی است که بیش از بیست قرن مورد سکونت اهالی شهر بم قرار گرفته است. این ارگ تاریخی از گونه های معماری متعددی از جمله دیوار حصار، برج و بارو و دروازه های متعدد، مسجد، بازار، تکیه، کاروانسرا، مدرسه، حمام، زورخانه و محله های مسکونی با خانه های اعیان نشین یا عامه نشین، بخش حاکم نشین شامل سربازخانه، اصطبل، آسیاب، خانه فرمانده قشون و بخش اقامت حاکم شامل خانه حاکم، عمارت چهارفصل و برج دیدبانی تشکیل شده است.

اگرچه پیرامون تاریخچه شکل گیری این ارگ تاریخی بین دوره های اشکانی و حتی قبل از آن در دوره هخامنشی اختلاف نظر وجود دارد اما اغلب بناهای آن که در زمان قبل از زلزله برپا بودند به دوره تیموری تا قاجار نسبت داده می شود. با این وجود بخشهایی همانند ایوان مسجد جامع با مقیاس متفاوت و عظیم خود دوره های بسیار قدیمی تر (همانند قرن چهارم هجری در دوره سامانیان تا قرن هفتم هجری در دوره سلجوقیان) را یادآوری می کنند. نهایتا ارگ بم در دوره قاجار خالی از سکنه شده است.

ارگ بم به دلایل متعدد از جمله دارا بودن گونه های متعدد بناهای تاریخی و محله های مسکونی و شیوه ترکیب و اتصال آنها با یکدیگر و شکل قرار گیری بناها بر روی شیب تپه و ختم شدن کل مجموعه در انتها به عمارت منحصر به فرد چهار فصل در بالاترین نقطه، دارای ارزشهای فراوان معماری و شهر سازی است. در عین حال وجود لایه های مختلف مسکونی بیش از بیست قرن به این مجموعه ارزش ویژه باستانشناسی داده است.

در پی حادثه زلزله بم ارگ بم به عنوان بخشی از بم و منظر فرهنگی آن توسط یونسکو در سال دوهزار و چهار در فهرست میراث جهانی در معرض خطر قرار گرفت (مرکز میراث جهانی و ثبت ارگ بم).

این مجوعه منحصر به فرد بعد از زلزله به شدت ویران شده است اما این پایان داستان ارگ نیست. به قول استاد ارزشمند سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مرحوم محمد مهریار زلزله بم عزای معماران و عروسی باستانشناسان است. زلزله باعث آشکار شدن لایه های زیرین ساخت و سازهای خشتی شده که مورد توجه ویژه باستانشناسان قرار گرفته است. اما معماران نیز درسهای فراوانی برای آموختن پیش رو دارند. بخشهایی از ارگ از جمله اصطبل و سربازخانه تخریب نشده اند و زلزله در آنها مقطع طبیعی ایجاد کرده است. این فرصت مغتنمی برای شناخت سازه تاریخی بویژه اجرای سقف و طاق و کانه پوشهای بام است. شیوه رفتار زلزله در بنای تاریخی و علت تخریب و سالم ماندن بخشهای مختلف بناها نیز برای معماران درسهای ارزشمندی برای آموختن فراهم کرده است.

اما ارگ بم بنایی متعلق به همه مردم است. در شرایط فعلی برای حفاظت از این بنا برای همه مردم و نسل آینده چه فعالیتی می توان انجام داد؟ این صفحه در راستای پاسخ با این پرسش راه اندازی شده است.

اهداف

این صفحه بر آنست تا در چهارچوب طرح جاده ابریشم دیجیتالی به مستند سازی آثار تاریخی شهر بم کمک کرده و اهداف زیر را دنبال کند:

حفظ خاطره این اثر تاریخی با ارزش و شهر بم
جمع آوری اطلاعات مربوط به بم و بقایای آن
ایجاد محیط کامپیوتری برای جمع آوری اطلاعات از سراسر دنیا
مشارکت همگانی جهت جمع آوری داده های تصویری و نوشتاری بم و ارگ تاریخی بم
فراهم آوردن بستر مناسب جهت مستند سازی و پس از آن مرمت و بازسازی ارگ بم و بافت تاریخی بم

تقاضا

در چارچوب اهداف فوق این وبسایت به جمع آوری تصاویر و داده های مربوط به بم و منظر فرهنگی آن بویژه ارگ بم اقدام کرده است.

بیایید با توزیع و نشر اطلاعاتمان از ارگ باشکوه بم و شهر تاریخی بم خاطره آنرا جاودانه کنیم و رنج از دست دادن آنرا تخفیف دهیم. مشاهدات خود را در پیش و پس از زلزله با دیگران قسمت کنیم تا در جهت حفاظت از این میراث جهانی در معرض خطر گام برداریم.

آدرس تماس